Բարի գալուստ Երկիր մոլորակի թանգարան, որտեղ կարող եք իմանալ
մի քանի հետաքրքիր փաստ աշխարհի մասին, որում մենք ապրում ենք:
‘Երկրի վրա շատ զարմանալի վայրեր կան ։ Ով գիտի, կարող է
լինել, մի օր կտեսնեք բոլորին: Ուր ենք գնում առաջին հերթին, երեխաները:’
‘Անտառներ!’
Անտառները աշխարհի կենդանիների և բույսերի կեսից ավելին են: Ծառերը մաքրում են օդը և արտադրում
թթվածին, որն անհրաժեշտ է մեր շնչառության համար:
Ամեն րոպե մենք ոչնչացնում ենք ավելի քան 36 ֆուտբոլային դաշտերի անտառներ և ամեն օր դեն ենք նետում հազարավոր ծառեր,
թղթի և ստվարաթղթե քարտերի մեջ փաթաթված:
Օվկիանոսները միլիոնավոր ծովային կենդանիների տուն են: Նրանք կլանում են արևի ջերմությունը, փոխանցում այն
մթնոլորտ և տեղափոխում ամբողջ աշխարհով։
Աղբի մեծ մասը, որը մենք արտադրում ենք ցամաքում, աղտոտում է օվկիանոսները ։ Կրիաները պոլիէթիլենային տոպրակները շփոթում են մեդուզաների հետ և այն ուտելով սատկում են։
Երկրագնդի հակառակ ծայրերում ՝ Արկտիկայում և Անտարկտիկայում, շատ ցուրտ է ։ Այստեղ այնքան ցուրտ է, որ
ծովը ծածկված է սառույցով:
Վառելիքը, որը մենք օգտագործում ենք էներգիա արտադրելու համար, կլիման ավելի տաք է դարձնում: Ջերմաստիճանի բարձրացման հետ սառույցը հալվում է և ծովի մակարդակը
բարձրանում է: Ցամաքը անհետանում։
Գետերը հավաքում են անձրևաջրերը և տանում օվկիանոսներ։ Ճնապարհին Բույսերը կլանում և մաքրում են
ջուր ՝ այն դարձնելով անվտանգ խմելու համար:
Ֆերմերներն ու գործարանները գետերը աղտոտում են թունաքիմիկատներով և քիմիական նյութերով; Մեզանից յուրաքանչյուրն ամեն օր
զուգարանակոնքի միջոցով մոտ 50 լիտր ջուր է լցնում այնտեղ։
Դա Կանաչ աշխարհ է, որտեղ մարդիկ հարգում են բնությունը և ապրում են երկար և առողջ կյանքով: Ցանկանում եք
ապրել այստեղ?

1. Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դու՛րս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը: ամբողջ, անգամ, երբեք, դարձավ.
2. Ի՞նչ է նշանակում տեքստում հանդիպող շրջերես բառը:
   ա/երեսառած

բ/կամակոր   

գ/հակառակ կողմով
դ/բոլորին հակառակ

• Գրի՛ր տեքստում ընդգծված բառերի հականիշները:
• Վատն-լավ, սովորական-անսովոր, պարզ-մոթ։
• Տեքստի տրված բառերից  որո՞ւմ վերջածանց չկա.

ա/սովորական
բ/ինչուիկ
գ/բոլորովին
դ/գարեջուր

• Տեքստի տրված բառերից ո՞րն է դրված եզակի թվով.

ա/աչքերը      

բ/ հարցերին                           

գ/ դարակները                       

դ/ խրճիթ                    

• Տեքսից դու՛րս գրիր երկուական գոյական և ածական: Դանակ, պատառաքաղ ,հակառակ , երկար  ։
• Վերականգնի՛ր տրված բայերի ուղիղ ձևերը:

ա/ձանձրացնում է          
բ/չէր կարողանում           
գ/դնեն                                   
դ/դարձավ                             

• Գտի՛ր ընդգծված նախադասության ենթական ու ստորոգյալը:
  ենթակա   

ստորոգյալ 

Ինչո՞ւ ստվերը բարդի ունի: Ինչո՞ւ ամպերը նամակ չեն գրում: Ինչո՞ւ նամականիշները գարեջուր չեն խմում ։

• Ո՞րն է կլոր տարի դարձվածքի իմաստը.

ա/մի քանի տարի
բ/ամբողջ կյանքում
գ/ամբողջ տարին
դ/ տարվա կեսը

1. Այն ի՞նչն է, այն ի՞նչը.
   Մի փոքրիկ պապիկ,
   հագին հազար շապիկ:
   Կաղամբ։

1. Մեկ նախադասությամբ նկարագրի՛ր հարցասեր տղային: Նա հետաքրքրասեր էր, տարօրինակ և անսօվոր։
   
   
2. Ինչո՞ւ  էր դժվար պատասխանել տղայի հարցերին.

ա/հարցերը շատ էին դժվար
բ/տղան հետաքրքիր ինչուիկ էր
գ/տղան հակառակ ինչուիկ էր
դ/տղան անընդհատ հարցեր էր տալիս

1. Բոլորովին հուսահատվելով ̀ ի՞նչ արեց ինչուիկը:  Ինչուիկը տեղափոխվեց մի սարի գագաթ, իր համար խրճիթ շինեց և այնտեղ հնարում էր նոր-նոր հարցեր: 
2. Հորինի՛ր նմանատիպ երեք հարց ու պատասխանի՛ր: Սեղանը ինչու՞ է մլավում։ Սեղանը չի կարող մլավել։ Խոտը ինչու՞ է լաց լինում։ Ամբողջ գիշեր անձրև էր եկել։ Շորը կարո՞ղ է ձուկ լինել։ Ոչ չի կարող։
3. Նայի՛ր շուրջդ. գտի՛ր թարս հարցեր : Ծառը խոսու՞մ է։ Աթոռը վազու՞մ է։

Թեսթ 15

ՀրանտՄաթևոսյան

ԿԱՆԱՉԴԱՇՏԸ

Կայծակը չոր ճայթյունով բախվեց ժայռին, մի կողմ շպրտվեց և թաղվեց կանաչ գետնի մեջ։ Ժայռը կարծր էր, կայծակը հազիվ թե կարողացավ գորշ այդ ժայռից պոկել քարի մի երկու (փշուր)։ Ժայռի տակ կանաչ գետինը այդ հովտում ճայթող բոլոր կայծակների գերեզմանոցն էր. գարունների և ամառների բոլոր կայծակները թաղվում էին ժայռի տակ, և մոտիկ կաղնին միշտ, ամեն ճայթյունի վախից սրսփում և, իր մտքում, կաղնիորեն շնորհակալ էր լինում ժայռին այն բանի համար, որ նա՝ ժայռը, հովիտ նետվող բոլոր կայծակները ձգում թաղում է իր տակ և կաղնուն փրկում խանձվելուց։
Քիչ առաջ, երբ կայծակը պտտվում էր հովտի և բլուրների վրա և մտածում էր ճայթել ու դեռ չէր ճայթել, քուռակի մայրը մեղմ խրխինջով կանչեց քուռակին. քուռակի մայրը գիտեր, որ կայծակը ճայթելու է, ճայթյունը վախեցնելու է քուռակին, իսկ քուռակը կարծեց` մայրն իրեն կանչում է կուրծք տալու և ականջ դրեց ինքն իրեն, ականջները շարժեց և ուկնդրել սկսեց ինքն իրեն, թե ինքն արդյոք ուզում է կուրծք ուտել, և այնքան էլ չէր ուզում ուտել, ուզում էր խոտերից ու ծաղիկներից հոտ քաշել և մեկիկ–մեկիկ ճանաչել խոտերը, և հենց այդ ժամանակ ճայթեց կայծակը։ Քուռակը խրտնեց ու վազեց դեպի մայրը, բայց շատ էր վախեցել, մորը չէր տեսնում, ուրիշ կողմ էր փա□չում։ Մայրն ուզեց գնալ դեպի քուռակը, բայց վզի պարանը խանգարեց։ Եվ մայրը քուռակին խրխինջով կանչեց իր մոտ։
Քուռակը մեկ ամսվա քուռակ էր, միամսյա նրա կյանքում դա առա□ին կայծակն էր։ Նա պատսպարվեց մոր լանջի տակ։ Մոր լանջի տակից, ականջները սրած, քուռակը մի քիչ լսեց անձրևի (թմբկահարումը) կաղնու տերևներին, մի քիչ նայեց ժայռին, մասրենու թփին, կաղնուն, աչքերը թարթեց և մոռացավ, որ ինքը վախեցել է կայծակի ճայթյունից, կարծեց` ինքը մոր մոտ էր եկել կուրծք ուտելու։ Գանգուր սև պոչիկը թափահարելով՝ քուռակը մտավ մոր փորի տակ։ Պառավձինոտքըետդրեցևթուլացրեցկաթիերակները, որպեսզի իր քուռակը (ազատ) ծծի և կուշտ ծծի։
Դա աստղազարդ քուռակ էր, այսինքն՝ ծածկված էր եղյամի հատիկների նման աստղիկներով։ Ոտքերը բարակ ու երկար էին։ Ետևի աջ ոտքի սրունքը սպիտակ էր։ Ինքը կարծես եղյամոտ էր, ետևի աջ ոտքը՝ ձյունոտ։ Վիզը բարակ ու երկար էր։ Գլուխը փոքր էր, ճակատին կլորիկ սպիտակ կար, աստղածաղկի նման։ Այդ հովտի առվից ջուր խմելու էին գալիս եղնիկներ, ուլեր ու գառներ, նաև՝ այդ ձին, որ շատ քուռակներ էր ունեցել, բայց այս քուռակը այս (կանաչ) դաշտի ամենագեղեցիկ արարածն էր։ Բաշը և պոչը սև էին։ Մենք չգիտեինք, թե ինչպիսին են քուռակի աչքերը, որովհետև նա խրտնում էր, և մենք չէինք կարողանում մոտենալ նրան, բայց ասենք, որ այդ քուռակի աչքերը շատ գեղեցիկ աչքեր էին, քանի որ ձիերի աչքերը գեղեցիկ են լինում, շրջապատն արտացոլվում է ձիերի աչքերում։ Քուռակի աչքերում հիմա արտացոլվում էին կաղնին, ծաղիկները, մասրենին, իր կարմիր մայրը և ամբողջ կանաչ հովիտը։
Նա մի քիչ հիմարիկ էր, բայց հիմարիկ էր փոքրության պատճառով։ Անձրևի կաթիլը գլորվեց մտավ նրա ոտքերի արանքը, և նա խրտնեց ու փախավ մոր մոտից։ Մայրը նրան ետ չկանչեց. անձրևը դա□արել էր, կայծակ այլևս չէր ճայթելու, և հիմա արև էր։

1. Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դուս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը: Փախչում, առաջին, դադարել։
   
   
2. Գրի՛ր տեքստում ընդգծված բառերի հոմանիշները:
   կարծր-ամուր, մայրը-մամա, ուրիշ-այլ, ձյունոտ-ձյունաթաթավ։
3. Ի՞նչ է նշանակում ունկնդրել բառը.
   ա/համաձայնվել
   բ/լսել

գ/տեսնել

դ/խոսել

4. Նշված տարբերակներից որո՞ւմ է ճիշտ նշված երկվա երեխա դարձվածքի իմաստը.

ա/ վաղուց ծնված, խելոք
բ/շուտ ծնված, շուտ մեծացած
գ/անչափահաս, դեռ շատ փոքր
դ/իմաստուն

5. Տեքստից դո՛ւրս գրիր եզակի թվով գործածված չորս գոյական և կազմի՛ր դրանց հոգնակին: Ձի- ձիեր, քուռակ-քուռակներ, ոտք-ոտքեր, կաթիլ-կաթիլներ։
6. Դուրս գրի՛ր տեքստի փակագծերում դրված բառերը և դարձրո՛ւ բայեր:
   փշուր-փշրել, թմբկահարում-թմբկահարել, ազատ-ազատել, կանաչ-կանաչել։
7. Ո՞րն է տեքստում ընդգծված նախադասության ենթական Պառավձինոտքըետդրեցևթուլացրեցկաթիերակները։

ա/ պառավ
բ/ձի
գ/կաթի
դ/երակները

8. Լրացրո՛ւ առած-ասացվածքները՝ օգտվելով տրված բառերից:

ա/ Ուրիշի համար փոս փորողը ինքը կընկնի մեջը:
բ/Ինչ որ ցանես, այն կհնձես:
գ/Գայլի անունն է դուրս եկել, աղվեսը աշխարհ քանդում:
դ/Լավ է՝մարդու աչքը դուրս գա, քան անունը:

(աղվեսը, փորողը, աչքը, կհնձես)

9. Տեքստից դուրս գրիր մեկ պարզ նախադասություն: Ժայռը կարծրէր։
10. Կետադրի՛ր տրված նախադասությունը:

Քուռակի մայրը գիտեր, որ կայծակը ճայթելու է։

11. Նկարագրի՛ր ինչպիսի՞ն էր ժայռը:
    Ժայռը կարծրէր։
12. Ինչո՞ւ էր մտահոգված քուռակի մայրը:

Կայծակ էր լինելու , իսկ ձագը իրենիք հերու էր։

13. Ե՞րբ քուռակը մոռացավ, որ ինքը վախեցել է կայծակի ճայթյունից:
    Երբ որ արդեն մոր մոտ էր և կուրծք էր ուտում։
14. Նկարագրի՛ր քուռակին:
    Դա աստղազարդ քուռակ էր։ Ոտքերը բարակ ու երկար էին։ Ետևի աջ ոտքի սրունքը սպիտակ էր։ Ինքը կարծես եղյամոտ էր, ետևի աջ ոտքը՝ ձյունոտ։ Վիզը բարակ ու երկար էր։ Գլուխը փոքր էր, ճակատին կլորիկ սպիտակ կար, աստղածաղկի նման։
15. Տեքստից ընտրի՛ր քեզ դուր եկած նախադասությունը:

Քուռակի աչքերում հիմա արտացոլվում էին կաղնին, ծաղիկները, մասրենին, իր կարմիր մայրը և ամբողջ կանաչ հովիտը։

1. Վարդանը 4 րոպեում մուտքագրում է մեկ էջ։ Իսկ ամեն էջում կա 500 նիշ։ Քանի՞ րոպեում կմուտքագրի 8000 նիշը։ 1)8000:500=16 2)16.4=64
   2. Մասիսը գնեց 18 տետր և մեկ գիրք, որոնց համար վճարեց 7460 դրամ։ Ի՞նչ արժեր գիրքը, եթե մեկ տետրի արժեքը 220 դրամ էր։ 1)220.10=3960 2)7460-3960
   3. Մեկ էջի սևուսպիտակ պատճենահանումն արժի 10 դրամ, իսկ մեկ էջի գունավոր պատճենահանումը՝ 50 դրամ։ Որքա՞ն պետք է վճարի Արսինեն 14 գունավոր և 28 սևուսպիտակ էջերով գրքի պատճենահանման համար։ 1)28.10=280 2)14.50=700 3)280+700=980
   4. Դավիթը 5500 նիշը մուտքագրում է 10 րոպեում, իսկ Էդգարը՝ 2 անգամ դանդաղ։ Մեկ րոպեում քանի՞ նիշ կմուտքագրի Էդգարը։ 1)10.2=20 2)5500:20=275